Ο μόνος δρόμος για να αποφύγει η Πάφος το πισωγύρισμα
Η επόμενη μέρα του Πάφος 2017 είναι η πιο σημαντική και η πιο κρίσιμη. Η ανησυχία μου είναι πώς θα τύχουν διαχείρισης τα ζητήματα που θα προκύψουν μετά τη διάλυση του Οργανισμού Πάφος 2017, όταν δεν θα υπάρχει ο υποστηρικτικός μηχανισμός και τα κονδύλια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όταν χρηματοδοτεί έργα θέτει ως βασική προϋπόθεση τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων κι αυτό υπονοεί και την πολιτιστική ανάπτυξη.
Η Πάφος, όταν πήρε τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, δεσμεύτηκε να τηρήσει τα βασικά κριτήρια που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: την «ευρωπαϊκή διάσταση», τη διάσταση «πόλη και πολίτες», την καλλιτεχνική ποιότητα, την καλλιτεχνική ανεξαρτησία των δημιουργών, την ανάπτυξη καλλιτεχνικών δικτύων και συνεργειών από τα κάτω προς τα πάνω με τη στήριξη των πολιτικών δυνάμεων. Είναι στη βάση αυτών των κριτηρίων που σχεδιάστηκαν τα πρότζεκτ και κέρδισε η Πάφος τον τίτλο της ΠΠΕ. Είναι με γνώμονα αυτά τα κριτήρια που υλοποιήθηκαν – με φαντασία αλλά και ορθολογισμό – τα καλλιτεχνικά έργα. Αυτή η δυναμική βεβαίως θέλουμε να συνεχίσει και να μη θυμόμαστε το Πάφος 2017 σαν ένα πυροτέχνημα.
Η εμπλοκή μου στο Πάφος 2017 άρχισε το 2011. Η εμπειρία αυτής της εφταετίας – πρώτα ως μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας που εργάστηκε για τον Φάκελο Υποψηφιότητας της Πάφου αλλά και ως δημιουργός διαφόρων πρότζεκτ – μου ενίσχυσε την άποψη πως βασική προϋπόθεση για οποιοδήποτε έργο είναι ο διάλογος και η συνεργασία. Όσο στερεότυπο κι αν ακούγεται αυτό, είναι ο μόνος δρόμος για να αποφύγει η Πάφος το πισωγύρισμα. Η σημασία της δημοκρατικής συνεργασίας είναι ενσωματωμένη στον πυρήνα των πέντε κριτηρίων.
Ο θεσμός της ΠΠΕ υπήρξε μια μοναδική ευκαιρία για να φανερώσει η Πάφος τις δημιουργικές της δυνατότητες. Η πολιτιστική δυναμική που αναπτύχθηκε ήταν πρωτόγνωρη για ολόκληρη την Κύπρο. Οι Κύπριοι δημιουργοί είχαν την τύχη να συνεργαστούν με προσωπικότητες της τέχνης όπως των Inge Baecker, Ulrike Rosenbach, Molitor&Kuzmin, Herman Pitz κλπ. Το κυπριακό κοινό είχε τη σπάνια ευκαιρία να δει έργα των Wolf Vostell, Γιάννη Κουνέλλη, Pip Utton, Ute Lemper, Charlotte Rampling και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Βερολίνου.
Τα έργα αστικής ανάπλασης άλλαξαν το πρόσωπο της πόλης. Να μην ξεχνάμε όμως ότι το επίτευγμα της Πάφου δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της τελευταίας τριετίας. Για να κερδίσει η Πάφος τον τίτλο προηγήθηκε αρκετή μεθοδική δουλειά και οι πολιτιστικές δράσεις άρχισαν το 2012. Ο τίτλος έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για να πάρει η Πάφος τα μεγάλα κονδύλια. Επειδή γίνεται πολύς λόγος για τις νέες υποδομές και την κληρονομιά είναι επίσης καλά να πούμε ότι τα κτήρια αυτά, ειδικά οι χώροι πολιτισμού θα έχουν πραγματικό νόημα αν αξιοποιηθούν με επαγγελματισμό. Γι’ αυτό χρειάζεται ένας ανεξάρτητος καλλιτεχνικός διευθυντής. Αν αυτοί οι χώροι λειτουργήσουν όπως πχ η Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου ή η Παλιά Ηλεκτρική θα αποδείξουμε ότι δεν μάθαμε τίποτα.
Αυτή την περίοδο θα διαφανούν οι προθέσεις – στα έργα όχι στα λόγια – και θα δοκιμαστεί η ικανότητα του καθενός να διαχειριστεί τα νέα δεδομένα. Η επόμενη μέρα θα εξαρτηθεί κυρίως από την ικανότητα και την πολιτική βούληση των τοπικών Αρχών να προχωρήσουν σε εσωτερικές δομικές αλλαγές έχοντας υπόψη τα κριτήρια που αναφέραμε. Θα εξαρτηθεί βεβαίως και από την ικανότητα και διάθεση των πολιτικών δυνάμεων να αναγνωρίσουν αυτή την αναγκαιότητα και να βοηθήσουν. Θα εξαρτηθεί επίσης από τη συντονιστική ικανότητα, τη μεθοδικότητα, τη συνεργασία και την πίεση των οργανωμένων συνόλων της κοινωνίας, περιλαμβανομένων των πολιτιστικών φορέων, προς την ίδια κατεύθυνση. Ο στόχος όλων είναι, με αφετηρία την κληρονομιά του Πάφος 2017, να χαραχτεί ένας ορθολογικός σχεδιασμός, μια ολοκληρωμένη και βιώσιμη στρατηγική για μια σύγχρονη πολιτιστική ανάπτυξη. Βασική προϋπόθεση για να μπούμε σε σωστή τροχιά είναι ο δημοκρατικός διάλογος και η συνεννόηση.
Ρήνος Στεφανή
Εικαστικός καλλιτέχνης, εκπαιδευτικός